وضعیت کنونی منابع آب در ایران
ایران در حال حاضر با چالشهای جدی در حوزه منابع آبی روبهروست. کاهش بارش، برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی، مصرف نادرست (بهویژه در بخش کشاورزی)، تغییرات اقلیمی و رشد جمعیت از اصلیترین عوامل این بحران بهشمار میروند. گزارشهای وزارت نیرو و شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان میدهد که بسیاری از دشتهای کشور دچار بیلان منفی شدهاند؛ به این معنا که برداشت آب زیرزمینی از میزان تغذیه سالانه آبخوانها پیشی گرفته است و سطح آبهای زیرزمینی بهمرور در حال افت میباشد. این مسئله در استانهای مرکزی و شرقی کشور چشمگیرتر است و خطرات فروچالهها و نشست زمین را افزایش داده است.
از سوی دیگر، دادههای سازمان هواشناسی ایران حاکی از آن است که در چند دهه اخیر، الگوی بارندگی دچار تغییر شده؛ بهطوری که بهرغم بارندگیهای مقطعی و شدید، مجموع بارش سالانه کاهش یافته و پراکندگی آن نامتوازن شده است. گزارشهای بینالمللی نیز نشان میدهد که با تداوم تغییرات اقلیمی، دورههای خشکسالی در منطقه خاورمیانه طولانیتر و شدیدتر میشود و ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست.
بحران خشکی دریاچهها و تالابها نیز از نمودهای جدی این کمبود منابع آبی است. دریاچه ارومیه که زمانی یکی از بزرگترین دریاچههای شور جهان بود، به دلیل مدیریت نامناسب منابع آبی، سدسازیهای متعدد روی رودخانههای تامینکننده و کاهش بارش، با خطر خشکسالی مواجه شده است. اگرچه در برخی سالها نشانههایی از بهبود وضعیت آن گزارش شده، اما بازگشت به شرایط پایدار نیازمند یک رویکرد بلندمدت و اقدامات گسترده است. تالابهای مهمی چون گاوخونی، شادگان و بختگان نیز تحت تاثیر همین روند و با وضعیت خشکی یا کاهش شدید آب روبهرو هستند.
رشد جمعیت و گسترش شهرنشینی نیز بهطور مداوم میزان مصرف آب شرب و صنعتی را افزایش داده است. در برخی نقاط کشور، بهویژه در فصل تابستان یا دورههای پیک مصرف، تامین آب با دشواری صورت میگیرد و قطعیهای موقت یا کاهش فشار آب رخ میدهد. برای عبور از بحران کنونی، مدیریت یکپارچه منابع آبی، اصلاح الگوی مصرف در همه بخشها (خانگی، صنعتی و کشاورزی)، بهکارگیری فناوریهای نوین، و توجه به عوامل اقلیمی و زیستمحیطی ضروری است.

میزان بحران آب در استانهای ایران
استان | میزان بحران آب | توضیحات |
تهران | بحرانی | مصرف بالای آب در بخشهای شهری و صنعتی؛ کاهش منابع آب زیرزمینی |
اصفهان | بالا | برداشت زیاد از آبخوانها؛ کاهش سطح آب زیرزمینی |
خراسان رضوی | بالا | نیازهای کشاورزی و شهری بالا؛ خشکسالیهای مکرر |
کرمان | بحرانی | کمبود شدید بارش؛ برداشت بیرویه از منابع زیرزمینی |
یزد | بحرانی | یکی از خشکترین استانها؛ وابستگی به آبهای زیرزمینی |
سیستان و بلوچستان | بالا | بارش کم و نامنظم؛ مشکلات تامین آب شرب |
مرکزی | متوسط | مشکلات محلی در برخی مناطق؛ مدیریت منابع نیازمند بهبود |
فارس | بالا | برداشت زیاد آب برای کشاورزی؛ کاهش منابع آب سطحی |
خوزستان | متوسط | منابع آبی وجود دارد اما مدیریت ناکافی و آلودگیها |
مازندران | کم | منابع آبی نسبتا خوب؛ مدیریت مناسب منابع |
گیلان | کم | منابع آبی کافی؛ بارش مناسب |
کهگیلویه و بویراحمد | متوسط | برخی مناطق با مشکلات محلی آب |
هرمزگان | بالا | مصرف بالا در بخشهای صنعتی و کشاورزی؛ بارش کم |
کردستان | متوسط | مشکلات محلی در برخی مناطق؛ نیاز به مدیریت بهتر |
لرستان | متوسط | برداشت آب زیرزمینی بالا در برخی مناطق |
بوشهر | کم | منابع آبی مناسب؛ مشکلات بیشتر در برخی مناطق ساحلی |
البرز | بحرانی | افزایش جمعیت و مصرف بالا؛ کاهش منابع آب |
گلستان | کم | منابع آبی کافی؛ مدیریت منابع مناسب |
چهارمحال و بختیاری | متوسط | برداشت آب زیرزمینی بالا؛ نیاز به مدیریت بهتر |
سطح بحران آب:
- کم: منابع آب نسبتا کافی و مدیریت مناسب.
- متوسط: برخی مشکلات محلی آب و نیاز به بهبود مدیریت منابع.
- بالا: مشکلات قابل توجه در تامین آب به دلیل مصرف بالا و کاهش منابع.
- بحرانی: کمبود شدید آب، وابستگی زیاد به منابع زیرزمینی و نیاز فوری به اقدامات مدیریتی.
شیوههای مدیریت بحران آب در گذشته:
- قنات یا کاریز؛ سامانهای زیرزمینی برای کاهش تبخیر سطحی: یکی از ابتکارات باستانی ایرانیان در مدیریت منابع آب، قنات یا کاریز است؛ مجموعهای از تونلها و چاههای عمودی که به شکل زیرزمینی، آب را از سفرههای زیرزمینیِ مناطق مرتفع به دشتهای پاییندست هدایت میکرد. نخستین بخش قنات، مادرچاه نام دارد که در نزدیکی سفرههای غنی آب زیرزمینی حفر میشود. سپس، کانالی زیرزمینی با شیب کم احداث میگردد تا آب به طور طبیعی و بدون نیاز به پمپاژ، به مناطق خشک منتقل شود. در طول این مسیر، چاههایی عمودی برای تهویه و بازرسی تونلها حفر میکردند. مهمترین مزیت این سازه زیرزمینی، کاهش چشمگیر تبخیر سطحی است؛ آب در خنکای زیر زمین حرکت میکند و در معرض تابش مستقیم خورشید قرار نمیگیرد. این ویژگی باعث میشد حجم قابل توجهی از آب بدون هدررفت در اختیار کشاورزی، مصرف خانگی و حتی شرب قرار گیرد.
- آبانبارهای سنتی: علاوه بر قناتها، ساخت آبانبارها نیز در بسیاری از شهرها و روستاهای ایران رواج داشت. این آبانبارها، که اغلب در دل زمین و یا بهصورت نیمهزیرزمینی ساخته میشدند، برای نگهداری آب در فصول کمبارش به کار میرفتند. طراحی سقف گنبدیشکل و گاهی افزودن بادگیرها به آبانبارها، از افزایش دما و تبخیر زیاد جلوگیری میکرد و امکان نگهداری طولانیمدت آب را فراهم میساخت.
شیوه های مدیریت منابع آب در دوره معاصر:
- سدسازی در مقیاس بزرگ: ایران برای تامین آب کشاورزی، شرب و تولید برق، سالهاست روی سدسازی در رودخانههای اصلی تمرکز کرده است. این روش در ابتدا توانست بخشی از نیاز آبی کشور را مرتفع سازد؛ اما به دلیل طراحی و بهرهبرداری نادرست در برخی موارد، مشکلاتی مانند تبخیر سطحی بالا، رسوبگذاری و پیامدهای زیستمحیطی ایجاد کرده است. در مجموع، عملکرد سدسازی در ایران با چالشهای جدی روبهرو شده و اثربخشی آن در مدیریت پایدار آب، بهویژه در مناطق گرم و خشک، زیر سوال رفته است.
- بهکارگیری روشهای نوین آبیاری: ایران برای بهبود مصرف آب در بخش کشاورزی، طرحهای آبیاری قطرهای، بارانی و تحت فشار را معرفی کرده است. این روشها در صورت بهکارگیری صحیح، سبب افزایش راندمان و کاهش هدررفت آب میشوند. بااینحال، بخش بزرگی از زمینهای کشاورزی همچنان با روشهای سنتی و غرقابی آبیاری میشوند که مصرف آب را بالا برده و منابع را تحت فشار قرار میدهد. بنابراین، هرچند حرکت به سمت آبیاری نوین آغاز شده، اما در عمل، هنوز به حد مطلوب نرسیده و توفیق کلی در این زمینه نسبتا محدود بوده است.
- شیرینسازی آب دریا: شیرینسازی آب دریا بهویژه در مناطق جنوبی و جزایر خلیج فارس، به صورت محدود انجام شده است. با وجود اینکه ایران ظرفیت بالایی برای توسعه این روش دارد، سرمایهگذاری کلان و استفاده از فناوریهای پیشرفته در این حوزه هنوز به مرحله گسترده و فراگیر نرسیده است. هزینههای انرژی و ملاحظات زیستمحیطی دفع پساب آبشیرینکنها نیز از چالشهای مهم هستند. ازاینرو، عملکرد فعلی ایران در شیرینسازی آب دریا را میتوان در مرحله آغازین و نهچندان گسترده ارزیابی کرد.
- انتقال آب بینحوضهای: انتقال آب از حوضههای پرآب به مناطق کمآب، دیگر رویکردی است که ایران برای تامین نیاز آبی شهرها، صنایع و کشاورزی دنبال میکند. هرچند این روش بهصورت موقت مشکل برخی مناطق را حل کرده، اما در برخی موارد منجر به بروز اختلافات منطقهای، آسیب به محیطزیست حوضه مبدا و تشدید فرونشست زمین شده است. همچنین به دلیل هزینههای بالای اجرای پروژههای انتقال آب، این رویکرد از نظر اقتصادی و زیستمحیطی با انتقاداتی روبهرو است.
دلایل عدم موفقیت در مدیریت بحران آب
- عدم هماهنگی بین بخشی: سیاستهای مرتبط با آب، کشاورزی، انرژی و محیطزیست به شکل منسجم تدوین نشده و هر بخش بدون در نظر گرفتن ملاحظات سایر حوزهها اقدام میکند.
- فناوری و زیرساخت ناکافی: ضعف در استفاده گسترده از فناوریهای نوین آبیاری، تصفیه و بازچرخانی پساب، باعث اتلاف مقادیر زیادی آب میشود.
- فرهنگسازی ناکافی: مصرف بیش از حد آب در بخش کشاورزی و شهری، همراه با نبود آموزش و تشویق برای مدیریت مصرف، بخش زیادی از آب کشور را هدر میدهد.
- سدسازی بدون مطالعات اقلیمی دقیق: ساخت سدها در مناطق گرم و خشک، سبب افزایش چشمگیر تبخیر مخزن و کاهش اثربخشی اقتصادی آنها شده است.
اثرات سو سدسازی بر بحران آب در ایران
الف) اثرات سو سدسازی بر منابع آبهای زیرزمینی
- کاهش جریان تغذیه سفرههای زیرزمینی: سدها با مهار بخش قابلتوجهی از رواناب سطحی، مانع از نفوذ طبیعی و گسترده آب به سفرههای زیرزمینی میشوند. در نتیجه، مناطق پاییندست و حوضههای آبخوان، به دلیل کمبود تغذیه از راه رودخانهها، دچار افت سطح آبهای زیرزمینی میشوند.
- افزایش بهرهبرداری از چاههای زیرزمینی: در شرایطی که سد، بخش اعظم آب سطحی را در مخزن خود نگه میدارد، دسترسی ساکنان پاییندست به آب جاری محدود میگردد. این امر موجب حفر بیرویه چاههای جدید یا برداشت بیشتر از چاههای موجود میشود. در بلندمدت، چنین فرایندی باعث کاهش شدید آبخوانها و خشکسالیهای مکرر خواهد شد.
- تغییرات در الگوی رسوبگذاری و فرسایش: تجمع رسوبات در مخزن سد سبب میشود که جریان آب در پاییندست فاقد رسوبات لازم باشد. نبود رسوب در پاییندست، تغذیه طبیعی زمین را با اختلال مواجه کرده و در کنار برداشتهای فراوان، منجر به فرونشست و تضعیف بیشتر سفرههای زیرزمینی میگردد.
ب) هدررفت آب بهدنبال سدسازی
- تبخیر سطحی بالا: در کشور گرم و خشکی مانند ایران، بالا بودن دما و تابش مستقیم خورشید، منجر به تبخیر چشمگیر آب از سطح سدها میشود. هرچه مخزن سد وسیعتر باشد، میزان هدررفت تبخیری افزایش مییابد و بخشی از این منابع ارزشمند عملا قابل بهرهبرداری نیست.
- نشت از بدنه و بستر سد: اگرچه سدسازی اصولی و مطالعات زمینشناسی دقیق میتوانند احتمال نشت آب را کاهش دهند، اما در برخی موارد ساختار زمین یا بدنه سد، قدرت آببندی مناسبی ندارد. این نشتهای مداوم، بخشی از آب مخزن را به مسیرهای زیرزمینی هدایت میکند که ممکن است در آن منطقه نیز مورد استفاده قرار نگیرد و عملا هدر برود.
- سرریز و مدیریت نامناسب مخازن: در زمان بروز سیلابهای شدید، سدها در صورت کمبود ظرفیت، مجبور به سرریز یا بازکردن دریچههای تخلیه میشوند. در چنین شرایطی، حجم عظیمی از آب بدون استفاده مناسب رها شده و هدر میرود.
رویکردهای جهانی برای کاهش تبخیر سطحی
در کشورهای پیشرفته، برای مقابله با تبخیر زیاد سطح آب در مخازن و دریاچههای سد، روشهای گوناگونی پیشنهاد و استفاده میشود که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.
- پوششهای شناور (Floating Covers)
- توپهای شناور یا “Shade Balls”: یک ایده خلاقانه که نخستین بار در لسآنجلس بهکار گرفته شد. این توپهای پلیمری سبک، سطح آب را میپوشانند تا تابش خورشید به میزان قابلتوجهی کاهش یابد.
- پوششهای پلیمری تخت: برخی شرکتها ورقهای سبک از جنس پلی اتیلن یا مواد پلیمری دیگر تولید میکنند که همانند پوشش، سطح مخزن را بهطور کامل یا نسبی میپوشانند.
- ماژولهای خورشیدی شناور (Floating Solar Panels) : بسیاری از کشورها، بهویژه در اروپا و آمریکا، اقدام به نصب پنلهای خورشیدی روی سطح آب سدها کردهاند. این روش دو مزیت عمده دارد:
- کاهش تبخیر آب: با ایجاد سایه بر سطح آب، تبخیر کاهش مییابد.
- تولید انرژی پاک: همزمان میتوان برق خورشیدی تولید کرد و به شبکه توزیع انرژی تحویل داد.
- مواد شیمیایی کاهنده تبخیر (Monolayers): برخی ترکیبات شیمیایی مانند الکلهای بلندزنجیر یا مواد فعال سطحی، میتوانند یک لایه بسیار نازک روی سطح آب ایجاد کنند. این لایه ضمن کاهش تبخیر، شفافیت و عبور نور را کمی محدود میکند. با این حال، نیازمند نگهداری و پایش مداوم بوده و تحت تاثیر وزش باد نیز قرار میگیرد.
- انتقال آب از طریق لوله پلی اتیلن بهجای کانال روباز: اگرچه این راهکار مربوط به انتقال آب است نه مخزن سد، اما در بسیاری از طرحهای کشورهای پیشرفته توصیه میشود بهجای کانالهای روباز، از لولههای پلی اتیلن (HDPE) استفاده شود تا آب در معرض خورشید و وزش باد نباشد و تبخیر و تلفات، به حداقل برسد.
- استفاده از بادشکن و پوشش گیاهی اطراف مخزن: کاشت درخت و ایجاد موانع بادشکن پیرامون مخازن بزرگ میتواند سرعت وزش باد را در نزدیکی سطح آب کاهش دهد و در نتیجه میزان تبخیر را محدود کند. البته باید گیاهانی انتخاب شوند که مصرف آبی بالا نداشته باشند و به ذخایر آبی فشار اضافه وارد نکنند.
جایگاه پلی اتیلن در کاهش تبخیر سطحی و هدررفت آب در سدها
پلی اتیلن، مخصوصا در قالب ورقهای ژئوممبرین یا لولههای پلی اتیلن، نقش مهمی در بهبود مدیریت آب دارد:
- لاینینگ و ژئوممبرینها: برای آببندی مخازن، کانالها و سطوح زیرین سدها استفاده میشوند. جلوگیری از نشت، به برنامهریزی بهتر مدیریت منابع آبی و کاهش هدررفت کمک میکند.
- لولههای انتقال آب: استفاده از خطوط لوله پلی اتیلن بهجای کانالهای روباز، میزان تبخیر را بهشدت کاهش داده و تلفات را در مسیر انتقال به حداقل میرساند.
اهمیت لولههای پلی اتیلن در کاهش تبخیر سطحی آب در کشاورزی:
یکی از مهمترین چالشها در سیستمهای سنتی انتقال آب کشاورزی، اتلاف حجم زیادی از آب در مسیرهای روباز است. در مناطق گرم و خشک، گرمای هوا و تابش شدید خورشید باعث میشود بخشی از آبی که در کانالها یا جویهای روباز جریان دارد، تبخیر شود. علاوه بر آن، نشت آب از دیوارهها یا بستر کانالهای خاکی نیز مزید بر علت میگردد. استفاده از لولههای پلی اتیلن کشاورزی و سیستم های آبیاری قطره ای در حوزه کشاورزی، جریان آب را از معرض مستقیم آفتاب خارج کرده و بهواسطه آببندی بالا، مانع هدررفت ناشی از تبخیر و نشت میشود. در نتیجه، مقدار آبی که به مزرعه یا باغ میرسد، دقیقتر و با حداقل پرت و اتلاف خواهد بود.
- حذف تبخیر از سطح کانالهای روباز: وقتی آب در محیط بسته لولههای پلی اتیلن جریان پیدا میکند، تماس آن با هوای گرم و بادهای خشک منطقه بهشدت محدود میشود. این مساله تاثیر بسزایی در جلوگیری از تبخیر سطحی داشته و ضایعات آب را به حداقل ممکن میرساند.
- کاهش هدررفت آب با بهرهگیری از سیستم آبیاری قطرهای: در آبیاری قطرهای، آب مستقیما در پای گیاه و نزدیک ریشه تزریق میشود. در این روش نهتنها تبخیر از سطح خاک بهشدت کاهش مییابد، بلکه حجم آب مصرفی نیز مدیریت و کنترل میشود. ترکیب لولههای پلی اتیلن با تجهیزات آبیاری قطرهای، بازدهی استفاده از آب را به طرز چشمگیری افزایش میدهد.
- جلوگیری از نشت آب در مسیر انتقال: بسیاری از کانالهای سنتی خاکی یا بتنی، در بلندمدت دچار ترکخوردگی و شکستگی میشوند و بخشی از آب را هدر میدهند. در مقابل، لولههای پلی اتیلن و اتصالات مناسب، به دلیل انعطافپذیری و آببندی قوی، از نشتی در مسیر انتقال جلوگیری کرده و مانع هدررفت منابع آبی میشوند.
- افزایش بهرهوری و کنترل مصرف آب: مراهی لولههای پلی اتیلن با سیستمهای مدرن آبیاری قطرهای و تحت فشار، موجب توزیع هدفمند آب در مزرعه میشود. با رساندن آب به محل اصلی نیاز گیاهان، مقدار تبخیر از سطح خاک و جریانهای مازاد بهطور قابلتوجهی کاهش مییابد.
- دوام بالا و کاهش هزینههای نگهداری: لولههای پلی اتیلن در برابر عوامل محیطی نظیر نور خورشید، دما و مواد شیمیایی مقاومت بالایی دارند و طول عمر مفیدشان در مقایسه با لولههای دیگر بیشتر است. به همین دلیل، هزینههای نگهداری و تعمیرات کاهش مییابد و سرمایهگذاری اولیه بهسرعت جبران میشود.
جدول مقایسهای میزان هدررفت و تبخیر آب در کشاورزی
نوع آبیاری | میزان هدررفت آب | میزان تبخیر سطحی |
آبیاری سنتی | 30-50% | 40-60% |
آبیاری قطرهای با لولههای پلی اتیلن | 10-20% | 10-20% |
نتیجهگیری و پیشنهادها
در بین علل بحران آب در ایران تبخیر سطحی به عنوان یکی از مهمترین چالش ها برای ایران که کشوری خشک و نیمهخشک است به شمار می رود.
برای مقابله با این معضل، بهرهگیری از راهکارهای متنوع ضروری است. سدها که مهمترین عامل در تبخیر سحطی و کاهش منابع آب زیرزمینی است باید به صورت جدی تری به آن پرداخته شود. پوششهای شناور، پنلهای خورشیدی روی آب و مواد شیمیایی کاهنده تبخیر میتواند به میزان قابلتوجهی از اتلاف آب در مخازن جلوگیری کند.
مظنون شماره دو در تبخیر سطحی آب حوزه کشاورزی است، که بهکارگیری لولههای پلی اتیلن و سیستمهای آبیاری قطرهای یا تحت فشار، می توان به میزان قابل توجهی تبخیر را کاهش داده و از نشت آب در کانالهای روباز پیشگیری میکند. ترکیب این دو راهکار، یعنی کاهش تبخیر در سدها و اصلاح روشهای سنتی آبیاری، ضمن حفاظت از منابع محدود آبی در ایران، تامین پایدار نیازهای کشاورزی و شرب را تضمین میکند و مانع از وخامت بیشتر بحران آب در سالهای پیش رو میشود.
بنابراین برای مقابله با این چالشها پیشنهاد میشود:
- بازنگری در مکانیابی و طراحی سدها: احداث سد در مناطق مناسب با مطالعات زمینشناسی دقیق و درنظرگرفتن ملاحظات زیستمحیطی.
- استفاده از فناوریهای کاهنده تبخیر: نظیر پوششهای شناور، توپهای سایهانداز، پنلهای خورشیدی شناور و مواد شیمیایی کاهشدهنده تبخیر.
- اجرای انتقال آب در لولههای پلی اتیلن: بهمنظور جلوگیری از تبخیر و هدررفت آب در کانالهای روباز.
- ترویج مدیریت یکپارچه آب: تنظیم برداشت و مصرف آب، هماهنگی بین بخشهای کشاورزی، شرب و صنعت، و پایش پیوستهی وضعیت منابع آبی.
- احیای سفرههای زیرزمینی: از طریق تغذیه مصنوعی، تغییر الگوی کشت و محدود کردن برداشتهای بیرویه، کمک به بازیابی آبخوانها.
در نهایت، مدیریت پایدار منابع آب در ایران مستلزم ترکیب رویکردهای فنی-مهندسی و سیاستهای کلان زیستمحیطی و اقتصادی است. بهرهگیری از دانش و تجربیات کشورهای پیشرفته در زمینه کاهش تبخیر سطحی، میتواند به حفظ و صیانت از ذخایر آبی کشور، بهویژه منابع زیرزمینی که شالوده امنیت آبی جامعه محسوب میشوند، کمک شایانی بکند.
خدمات سورنا پایپ در کنترل بحران آب
شرکت سورنا پایپ، با سالها تجربه در حوزه تولید و تامین تجهیزات پلیمری، بهعنوان یکی از پیشگامان صنعت آب و آبیاری در ایران شناخته میشود. این شرکت با شناخت نیازهای متنوع کشاورزان، پیمانکاران و صنایع وابسته به آب، مجموعهای گسترده از لولههای پلی اتیلن کشاورزی و محصولات آبیاری قطرهای را عرضه میکند. علاوه بر این، با توجه به اهمیت روزافزون مدیریت و صرفهجویی در مصرف آب، سورنا پایپ امکان سفارش انواع محصولات پلیمری تخصصی از جمله پوششهای شناور، توپهای سایهانداز و ساخت پایه پنل خورشیدی شناور را نیز فراهم نموده است.
ویژگی اصلی محصولات سورنا پایپ، بهرهگیری از فناوریهای روز دنیا در کنار مواد اولیه مرغوب است تا ضمن افزایش طول عمر تجهیزات، راندمان کاری آنها در شرایط اقلیمی خشک و گرم ایران نیز حفظ شود. تیم متخصصان این شرکت همواره در تلاش است تا با طراحی و ارائه راهکارهای نوین، بیشترین کمک را در مدیریت صحیح منابع آبی کشور انجام دهد. از این رو، مشتریان میتوانند با اطمینان از کیفیت و دوام محصولات، نسبت به خرید و اجرای پروژههای خود اقدام نمایند.